Dariusz RybackiW 1915 roku nakładem gdańskiej księgarni Kafemanna wydano mapę turystyczną okolic Gdyni, Chyloni, Witomina i Oksywia. Jej zachodni skraj objął także tereny dzisiejszej Rumi, ujawniając interesujące informacje o naszym regionie w „czasach pruskich”.
Kurort Zagórze, czyli ścieżki i wieża widokowa
Najwięcej informacji przedwojenna mapa dostarcza na temat Zagórza („Sagorsch”*). Na początku XX wieku była to miejscowość chętnie odwiedzana przez turystów – funkcjonowała bowiem jako tzw. „kurort klimatyczny” („Luftkurort”), czyli miejsce o szczególnie zdrowym powietrzu i klimacie. Istnienie infrastruktury wypoczynkowej potwierdza mapa z 1915 roku.
Dowiadujemy się z niej, że okolice Zagórza, konkretniej Dolina Zagórskiej Strugi, otoczone były ścieżkami spacerowymi, które przecinały pobliskie morenowe wzgórza. Te ostatnie nosiły wówczas nazwy odnoszące się do pruskich postaci historycznych: Bismarcka, Wilhelma II czy rodu Hohenzollernów. Mapa notuje również, że na wzgórzu w pobliżu dzisiejszej ulicy św. Józefa znajdowała się… wieża widokowa („Aussichts-Turm”)!
Wydawnictwo potwierdza także istnienie obiektów opisywanych już na łamach Rumskich Nowin: zakładu dla uzależnionych od alkoholu („Trinker-Heilanstalt”), diabelskiej doliny („Teufelsschlucht”), restauracji leśnej „Auerhahn” (czyli Głuszec) czy istniejących do dzisiaj leśniczówek w Starej Pile („Försterei Altmühl”) i Zbychowie (wówczas jako „Försterei Sagorsch”).
Dzisiejsza ulica Kamienna podzielona była na dwa odcinki. Ten rozciągający się w lasach od strony Starej Piły nazywano „Hintzstrasse”, natomiast na wysokości Szmelty i Zagórza – „Goullonstrasse”. Jako ciekawostkę można dodać, że niezmienna pozostawała nazwa Zagórskiej Strugi („Sagorsch Bach”).
Odrębne wsie – w tym już nieistniejące
Mapa z początku XX wieku obejmuje także pozostałe wsie mieszczące się współcześnie w granicach Rumi. Miejsca te nie są jednak tak dokładnie opisane jak Zagórze. W Rumi (Rahmel) wyraźnie wskazana jest obecność dwóch kościołów (katolickiego i ewangelickiego), zaś teren Białej Rzeki nosi dwie nazwy – „Weissfluss” (czyli Biała Rzeka) oraz „Louisenhof” (współcześnie nieużywane Ludwichowo).
Mapa rejestruje także obecność dworca kolejowego, który nosił nazwę „Bahnhof Rahmel – Sagorsch” (świadczącą zresztą o bliskiej korelacji obu bądź co bądź odrębnych wsi), osobno wymieniane są tzw. domki dróżnika, z których jeden (przy ulicy Cegielnianej) przetrwał do dzisiaj. Na mapie oznaczone są skrótem B.W. (od „Bahnwärter”). Inny tajemniczy skrót „Fbr.” oznacza „Fabrik” i dotyczy zabudowań przemysłowych.
Na mapie wciąż wymieniana jest jeszcze miejscowość „Kramptz” w pobliżu dzisiejszej granicy Rumi i Gdyni (od strony ulic Sobieskiego i Morskiej). Była to niewielka osada, w pobliżu której wykopywano torf na potrzeby pobliskiego folwarku w Janowie („Johannisdorf Gut.”). Jej polska nazwa to „Krępiec”.
Cenne źródło
Pruska mapa wydana na początku XX wieku to jedno z najcenniejszych źródeł znajdujących się w polskich archiwach. W dokładny sposób dokumentuje bowiem tereny dzisiejszej Rumi (ale i Gdyni, Łężyc, Dębogórza i wielu innych).
W artykule wykorzystano skan mapy przygotowany przez p. K. Niecikowskiego. Jej pełna nazwa to „Wander-Karte von der Konigl. Forst. Kielau, Gdingen, Oxhoft, Sagorsch”. Skala wynosi 1:25 000.
* wszystkie nazwy własne wg oryginalnej pisowni, która może odbiegać od współczesnych form niemieckich.
